Dzięcioł Zielony

Zamieszkuje nieomal całą Europę oraz zachodnią Azję. Prawdopodobnie wywodzi się ze Starego Kontynentu. Od południowej Skandynawii i Wielkiej Brytanii po okolice Morza Śródziemnego i od północnego Iranu i Turkmenii do Kaukazu wyróżnia się 3 podgatunki. Poza tym gnieździ się od Uralu po Pacyfik. To ptak osiadły.

W Polsce rozpowszechniony, ale nieliczny ptak lęgowy; lokalnie bywa średnio liczny^[3]. Spotkać go można w całym kraju prócz wysokich gór. Po ostrych zimach liczebność populacji może spaść dość znacznie.

Charakterystyka [edytuj]

Prawe skrzydło samca dzięcioła zielonego

Wygląd zewnętrzny [edytuj]

Upierzenie [edytuj]

Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy - płcie odróżnia się po barwie "wąsów", których pióra wokół kącików dzioba u samca są czerwone ciemno obwiedzione. Te różnice są już widoczne u wylatującego z gniazda potomstwa. Wierzch głowy, potylica oraz zajady czerwone, natomiast wokół oka czarna plama. Samica ma czarne zajady i mniejszą czerwoną czapeczkę. Wierzch ciała jasnozielony, brzuch i ogon szarozielony, kuper żółty. Od tych barw upierzenia wzięła się jego nazwa gatunkowa. Na lotkach i sterówkach barwa brunatna. Okolice oczu są czarne, a tęczówki niebieskie. Dziób i nogi ciemnoszare. U obu płci z iberyjskiego podgatunku P. viridis sharpei brak czarnej plamy wokół oka.
Osobniki młodociane mniej kontrastowe niż u ptaka dorosłego, pokryte kreskowaniem i od spodu ciemniejszymi pręgami. Przy dziobie mają mniejsze zajady niż samica.

Język i dziób [edytuj]

Język dzięcioła zielonego jest bardzo długi - może wysuwać się nawet dziesięć centymetrów poza koniec dzioba, przy czym różni się on od językówinnych dzięciołów - brak na nim spotykanych m.in. u dzięcioła czarnego haczykowatych wyrostków. Jest on za to stosunkowo szeroki i lepki^[4], dzięki czemu dzięcioł może wydobywać mrówki nawet np. ze szczelin chodnika.

Ten ruchomy narząd zaopatrzony jest w przedniej części w zadziorki. Jego wielkość powoduje rozrost aparatu gnykowego, który swymi rogami zachodzi i zawija się wokół mózgoczaszki i przez nozdrza ciągnie się do górnej nasady szczęk.

Wyciągnięty kleisty język z haczykami sięga nawet na 10 cm poza koniec dzioba (podobnie jak u dzięcioła zielonosiwego), jest od tego dzioba czterokrotnie dłuższy^[5]. Język w spoczynku jest owinięty wokół czaszki i dochodzi aż do jamy nosowej. Na końcu jest spłaszczony i pozbawiony zadziorów (charakterystycznych dla dzięciołów szukających pokarmu pod korą drzew), za to pokryty warstwą lepkiej śliny, do której przyklejają się ofiary. Służy do penetrowania korytarzy mrówek, głownie czerwonych. Natomiast dziób jest dłutowaty, podobny do dziobów innych dzięciołów.

Rozmiary [edytuj]

Duży dzięcioł o mocnej sylwetce, wielkości gołębia. Jest mniejszy od wrony, ale większy od dzięcioła zielonosiwego. Wśród polskich dzięciołów jest mniejszy tylko od dzięcioła czarnego.

Dane liczbowe [edytuj]

Dł. ciała

ok. 32 cm

Samiec dzięcioła zielonego siedzący na dłoni człowieka

Rozpiętość skrzydeł

ok. 51 cm

Masa ciała

ok. 180 g

Głos [edytuj]

Głos godowy to głośne, podobne do śmiechu (opadający chichot), melodyjne pogwizdywanie "kluji-kluji-kluji". Tony są równej wysokości, nieznacznie przyspieszają, ale nie słabną na końcu. Głos ten wydawany jest na lęgowisku głównie o świcie (rzadziej w pozostałych porach dnia). Samica odzywa się nieco łagodniej. W locie przeraźliwe "kykykyk". Rzadko bębni, serią krótką (ok. 1,5 sekundy), słabą i nierówną.

Zachowanie [edytuj]

Ptak osiadły. Często przebywa na ziemi. Lata nisko i szybko; lot falisty w którym widać jego żółty kuper. W okresie zimowym "kąpie" się w puszystym śniegu, zostawiając widoczne ślady skrzydeł.

Środowisko [edytuj]

Dzięcioł zielony to typowy europejski ptak leśny. Pierwotnie był związany z lasami łęgowymi. Obecnie zamieszkuje skraje świetlistych lasów liściastych i mieszanych, a także mniejsze zadrzewienia śródpolne, stare parki, sady i aleje, zwykle w pobliżu łąk na których żeruje, również szpalery drzew wśród pól. W górach znaleźć go można w lesie iglastym. Preferuje doliny rzeczne. Spotykany często w zadrzewieniach wiejskich, a niekiedy nawet w parkach miejskich, więc obecność człowieka mu nie przeszkadza. Unika zwartych kompleksów leśnych, gdzie nie ma odpowiednich miejsc do założenia dziupli i właściwej ilości pokarmu. Wśród dzięciołów jest to gatunek najczęściej żerujący na ziemi.

Pożywienie [edytuj]

Dzięcioły zielone nie są płochliwe i zimą odwiedzają czasem karmniki, Niemcy

Dzięcioł zielony żywi się zbieranymi na ziemi owadami, głównie różnymi gatunkami mrówek i ich larwami. Zimą rozkopuje mrowiska nawet do 1 m głębokości. Wiosną i latem zbiera mrówki także z pni drzew. Podobną dietę preferuje też blisko spokrewniony krętogłów. Rzadziej pożywia się innymi bezkręgowcami np. chrząszczami, świerszczami, gąsienicami, a wyjątkowo mięsistymi owocami i nasionami. Dzięcioł zielony w zimie nie gardzi pszczołami, wydłubuje dziury w ulach i wyjada owady.

Lęgi [edytuj]

Osobnik dorosły karmiący młode

Wyprowadza jeden lęg w roku, w końcu kwietnia lub na początku maja. Pary są monogamiczne. Mogą łączyć się ze sobą nawet na całe życie^[4].

Gniazdo [edytuj]

Dziupla wykuta w miękkim drzewie, zwykle liściastym (olcha, osika, wierzba). Zazwyczaj umieszczona w połowie wysokości drzewa. Otwór wlotowy ma średnicę ok. 6,5 cm lub jest owalny, o szerokości 5 cm i wysokości 7,5 cm. Dziupla jest głęboka na 40–45 cm, a jej wykuwanie zajmuje parze dzięciołów 2 do 4 tygodni^[6]. Dzięcioł zielony korzysta także ze skrzynek lęgowych. Nie ma tak jak dzięcioł czarny dużego pędu do wykuwania nowych dziupli dlatego też z jednej dziupli może korzystać przez kilka lat.

Jaja [edytuj]

W zniesieniu 5 do 7 białych jaj o średnich wymiarach 23 x 31 mm. Niekiedy liczba jaj może dochodzić do 9, a nawet 11. Świeżo po zniesieniu są białe i bardzo błyszczące. W trakcie wysiadywania próchno powoli farbuje jaja, toteż stają się coraz bardziej brązowe.

Wysiadywanie [edytuj]

Jaja wysiadywane są przez okres około 19–20 dni przez obydwoje rodziców.

Pisklęta [edytuj]

Początkowo nagimi pisklętami, gniazdownikami, opiekują się oboje rodzice. Mają słabo rozwinięty układ termoregulacji organizmu i rodzice muszą stale je ogrzewać przez pierwsze 7 dni. Rosną jednak szybko, a po miesiącu są już lotne. Wystarczy puknąć w pień by odezwały się z dziupli. Opuszczają one gniazdo po około 21 dniach, są jeszcze potem dokarmiane przez rodziców w ciągu 4–6 tygodni. Szybko stają się jednak samodzielne.

Status i ochrona [edytuj]

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej^[7].